اپوکسی یا پولی‌پوکساید، یک بسپار ترموست است که از واکنش رزین اپوکساید با سخت‌کنندهٔ پولی‌آمین یا پلی آمید حاصل می‌شود. اپوکسی دامنهٔ کاربرد گسترده‌ای دارد، از جمله در مواد رنگ اپوکسی، کفپوش اپوکسی، اپوکسی گرانیتی، اف‌آرپی و چسبها.
محتویات
شیمی
اپوکسی یک هم‌بسپار ترموست یا گرماسخت است؛ که از دو مادهٔ شیمیایی مختلف تشکیل شده. این دو ماده را با نام رزین و سخت‌کننده یا فعال‌ساز یا هاردنر می‌شناسند. رزین از تکپارها یا بسپارهایی با زنجیر کوتاه که در انتهایشان یک گروه اپوکساید قرار دارد تشکیل می‌شود؛ و هاردنر از دو نوع سیکلو آمینی برای چسبها و کفپوشهای اپوکسی بدون حلال و پلی آمید برای رنگهای اپوکسی حلال دار تشکیل می‌گردند که نیاز است برای خشک شدن با رزین بخوبی مخلوط شود و طی زمان مشخصی پیوند تکمیل شده و خشک می‌گردد.
خانواده ی مواد اپوکسی به دو دسته ی پلی آمین و پلی آمید تقسیم می‌شونددر استفاده از این مواد باید توجه داشت که پلی امید رو نمی شه قطر داد و در بیشترین حالت تا ۱۰۰۰ میکرون می‌توانیم به آن قطر دهیم و معمولاً به صورت یک لایه ی نازک از آن استفاده می‌شود و به دلیل خواص انتی باکتریال و زد خورندگی بیشتر در بیمارستان‌ها و در آزماشگاه‌ها و لوله‌های صنعتی از آن استفاده می‌شود.
ولی مواد پلی آمین را هر چقدر که بخواهیم می‌توانیم قطر بدیم و از آن در ساخت اشیاء زینتی و کفپوش‌ها و … استفاده می‌کنند
اپوکسی آمین بعلت نداشتن حلال و درنتیجه کاهش حجم بیشتر کاربرد چسب و کفپوش اپوکسی را داراست و اپوکسی پلی آمید که بیشتر به عنوان رنگ اپوکسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کفپوش اپوکسی در بیمارستان‌ها و صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارند و رنگ اپوکسی گزینهٔ مناسبی برای جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی در صنایع هستند.
تاریخچه
در سال ۱۹۳۴ پل شلاک آلمانی نخستین پژوهشگری بود که موفق به سنتز رزین اپوکسی شد و اختراع را به نام خود ثبت نمود.[۱] کاشف بیسفنول آ دکتر پیر کاستان[۲] از سوئیس بود[۳] که در سال ۱۹۳۸ میلادی این اختراع را ثبت نمود. این اختراع را کمپانی سیبا Ciba ثبت کرد که تبدیل به یکی از سه تولیدکننده بزرگ اپوکسی در دنیا شد. این شرکت در دهه ۹۰ میلادی دستخوش مشکلات داخلی گشت و به کمپانی هانتسمن Huntsman آمریکا واگذار شد. اما رزین اپوکسی به شکل امروزی در سال ۱۹۴۶ میلادی از ترکیب اپی کلروهیدرین و بیسفنول آ توسط سیلوان اوون گرینلی (Sylvan Greenlee)[۴] از کمپانی دوو-رینولدز Devoe-Reynolds سنتز و ثبت اختراع شد.[۵] این کمپانی بعدها توسط کمپانی مواد شیمیایی شِل shell خریداری شد و بعد از چند بار دست به دست شدن؛ هم اکنون بخشی از شرکت هگزیون Hexion Inc آمریکا است. [۶]
کاربردها
کاربردهای موادی که بر پایهٔ اپوکسی ساخته می‌شوند گسترده‌است و مهمترین آن در ساخت رنگ اپوکسی و کفپوش اپوکسی است و همچنین شامل کاربرد در ساخت موادی چون چسبها، کامپوزیتها (مانند موادی که از فایبر گلاس یا فیبر کربن استفاده می‌کنند) و تقویت‌کننده‌ها می‌شود (اگرچه پلی‌استر، وینیل‌استر و دیگر صمغهای ترموست هم برای پلاستیک تقویت‌شده با شیشه به کار می‌روند).
ساختار شیمیایی اپوکسی‌ها این اجازه را می‌دهد که بسپارهای گوناگونی با خواص بسیار متفاوت تولید شود. به‌طور کلی اپوکسی‌ها را به خاطر چسبندگی، مقاومت شیمیایی و گرمایی، خواص خوب یا حتی عالی مکانیکی، و مقاومت الکتریکی بسیار خوب آن‌ها نسبت به اکثر رزینهای دیگر می‌شناسند. بسیاری از خواص اپوکسی‌ها را می‌توان تغییر داد، برای مثال اپوکسی‌های پرشده از نقره که رسانایی الکتریکی خوبی دارند یا اپوکسی پرشده از روی که مقاومت خوردگی خوبی دارد یا مخلوط آن با ریز الیافهای کربن آن‌ها را رسانا می‌کند نیز وجود دارد و این در حالی است که اپوکسی خالص عایق الکتریکی می‌باشد. برخی از انواع که دارای خاصیت عایقی/رسانایی در برابر گرما هستند و مقاومت الکتریکی بالایی دارند در الکترونیک کاربرد دارند.[۷]
اپوکسی در موارد زیر کاربرد وسیعی دارد:
رنگ‌ها و پوشش
چسبها
قالب‌های صنعتی و کامپوزیتها
سامانه‌های الکتریکی و الکترونیک
مصارف خانگی و دریایی
هوافضا
زیست‌شناسی
کفپوشهای صنعتی، بیمارستانی و بهداشتی و مخابراتی این کفپوش‌ها بر پایه هاردنر سیکلو آلیفاتیک پلی آمین تغییر یافته ورزین اپوکسی بیسفنول A تولید و ارائه می‌گردد، در ساختار این محصول از هیچگونه حلال و رقیق‌کننده واکنشگرا استفاده نشده است و همین امر موجب می‌گردد که ساختارپلیمری محصول پس از واکنش بصورت ثابت باقی بماند و خصوصیات شیمیائی آن دچار کاهش خواص نگردد، مقاومت شیمیائی مناسب بهمراه مقاومت مکانیکی عالی و چسبندگی سطحی فوق‌العاده این محصول این امکان را فراهم آورده که از آن بتوان در کلیه سطوحی که در مجاورت مواد شیمیائی و اسیدها و قلیاهای متوسط قر ار دارند، براحتی استفاده نمود، همچنین با توجه به خصوصیات بهداشتی این محصول، امکان بکارگیری آن در سطوحی که علاوه بر مقاومت شیمیائی، بهداشتی بودن پوشش نیز حائز اهمیت می‌باشد وجود دارد.[۸]
هنر
کفپوشهای دکوراتیو و کفپوش اپوکسی گرانیت
انواع کفپوش‌ها
کفپوشهای اپوکسی
کفپوش ضد اسید: این پوشش به دلیل دارا بودن خواص مکانیکی و شیمیایی بسیار خوب جهت کلیه سطوحی که در معرض مواد شیمیایی، گازوئیل، بنزین، روغن و فاضلاب‌های صنعتی و… قرار دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۹]
کفپوش آنتی استاتیک (کانداکتیو): این روکش بر پایه رزین اپوکسی و سخت‌کننده ویژه به همراه افزودنی‌های خاص فرموله می‌شود. قابلیت انتقال جریان الکتریسیته ساکن را دارا می‌باشد و به همین دلیل به روکش ضد جرقه نیز معروف می‌باشد.[۱۰]
کفپوش ورزشی
کفپوش معمولی با مقاومت مکانیکی و شیمیایی متوسط
گروتها
کاشیکاری ضد اسید
فایبر ضد اسید
پلیمر
آنتی باکتریال: روکش‌های اپوکسی مزایای زیادی دارند که نسبت به سایر پوشش‌های کف ارجع هستند. بتن سطح به علت خاصیت قلیایی ذاتی خود به واسطه وجود ناخالصی‌های فلزی به راحتی مورد آسیب مواد شیمیایی قرار می‌گیرد.[۱۱]
آنتی داست: این محصول بر پایه رزین اپوکسی بیسفنول A و هاردنر پلی آمین طراحی گردیده است. گرانروی مناسب این محصول سبب ایجاد خاصیت Self-Leveling می‌شود و پس از اجرا دارای سطح شفاف می‌باشد.[۱۲]
فلکسیبل: کفپوش اپوکسی S.CF.04 و هاردنر اپوکسی HR-03 بر پایه رزین اپوکسی اولیگوآکریلات پلیمر oligo acrilat polymer base) (و هاردنر پلی آمید و آمین(polymido amine hardener) تولید وارائه می‌گردد.[۱۳]
معمولی: کفپوش اپوکسی S-CF-01 و هاردنر HR-01. رزین اپوکسی بیسفنول A و هاردنر پلی آمینی تغییر شکل یافته اجزا تشکیل دهنده این محصول می‌باشد.[۱۴]
کفپوشهای پلی یورتان
کفپوش ورزشی
کفپوش تارتان
کفپوش صنعتی
کفپوش معمولی
Joint Sealer
کفپوشهای پلی یورتا
صنعتی
مزایای روکش صنعتی اپوکسی
افزایش مقاومت بتن در برابر فرسایش، تخریب و اکثر مواد شیمیایی
روکش اپوکسی مطلقاً جذب آب ندارد و از نفوذ آب، روغن و سایر مایعات به جسم بتن جلوگیری می‌کند.
روکش اپوکسی، سبک و کم حجم بوده و از ایجاد هرگونه گرد و غبار جلوگیری می‌نماید.
روکش اپوکسی به صورت یکپارچه و در رنگهای متنوع اجرا می‌گردد.
روکش اپوکسی با ضخامت ۴ میلیمتر، افزایش مقاومت فشاری بتون را تا ۱۱۰۰ kg/cm2 را دربردارد.
سهولت در شستشو، حداقل ۲۰ سال عمر مفید و سرعت در ترمیم آن، از سایر امتیازات این پوشش می‌باشد.
خطرهای بهداشتی
مهمترین خطر مرتبط با استفاده از اپوکسی، حساس‌شدگی نسبت به سفت‌کننده‌است؛ که در طول زمان ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک شود. این واکنش‌ها گاهی ممکن است پس از گذشت چندین روز از زمان تماس رخ دهد. استفاده از اپوکسی یکی از دلایل اصلی آسم شغلی در میان استفاده‌کنندگان پلاستیک است.[۱۵]
بیسفنول آ (به انگلیسی: Bisphenol A) که در رزین اپوکسی به کار می‌رود، عاملی شناخته‌شده در ایجاد اختلال در کار غدد درون‌ریز است.
منبع : ویکی پدیا ()